गुंतवणूक करताना चुका सामान्य असतात, परंतु त्या ओळखता आल्यास त्या सहज टाळता येतात.
सर्वात वाईट चुका म्हणजे, दीर्घकालीन योजना तयार करण्यात अयशस्वी होणे, भावना आणि भीती यांचा तुमच्या निर्णयांवर प्रभाव पाडणे आणि पोर्टफोलिओमध्ये वैविध्य न आणू शकणे. तसेच इतर चुकांमध्ये. चुकीच्या कारणांमुळे स्टॉकच्या प्रेमात पडणे आणि बाजाराला वेळ देण्याचा प्रयत्न न करणे ही समाविष्ट आहे.
शेअर्समध्ये गुंतवणूक केल्याने अधिक परताव्याची/ फायद्याची हमी देता येत नाही, परंतु तुम्हाला उच्च परताव्याच्या मालमत्ता वर्गासह तुमच्या पोर्टफोलिओ मध्ये विविधता आणण्यास नक्कीच मदत करू शकते. जास्त जोखीम असताना, मुदत ठेवीं सारख्या इतर अनेक सुविधांपेक्षा स्टॉक्स चांगला परतावा देतात. भारतातील ३९१ जिल्ह्यांतील ४७,००० कुटुंबांमधील ४०% लोक २०२२ मध्ये इक्विटीमध्ये गुंतवणूक करण्याचा विचार करत असल्याचे इंडिया कंझ्युमर स्पेंडिंग आउटलुक २०२२ अहवालात दिसून आले आहे. बाजारातील चढउतार आणि अस्थिरता असूनही भारतीय स्टॉक गुंतवणुकीची क्षमता ओळखत आहेत हे चित्र दर्शवते. तथापि, तुमची संपत्ती वाढवण्याच्या कल्पनेमुळे तुम्ही आज शेअर बाजाराबद्दल जाणून घेण्यासाठी वेळ काढला नाही तर गुंतवणुकीत चुका होऊ शकतात. सर्वात यशस्वी स्टॉक ट्रेडर्स त्यांच्या संपूर्ण व्यापार कारकिर्दीत शिकत राहतात. तर, येथे सर्वात सामान्य चुका आणि त्या कशा टाळायच्या यावर एक नजर टाकूया
चुकीच्या ठिकाणांहून स्टॉक्स / शेअर्स बद्दल शिकणे
चुकीच्या स्त्रोतांकडून स्टॉक टिप्स किंवा माहिती मिळवणे ही आणखी एक सामान्य आणि महाग गुंतवणूक चूक आहे. काही गुंतवणूकदार स्वत: शेअर्स निवडण्याऐवजी त्यांच्या मित्र आणि स्टॉक विश्लेषक इत्यादींकडून मिळालेल्या सूचनांनुसार बाजारात पैसे गुंतवतात. असे करणे टाळा.
SMS, टेलीग्राम आणि व्हॉट्सअ‍ॅप हे अशा प्रकारच्या स्टॉक टिप्स पसरवण्याचे सर्वात लोकप्रिय माध्यम आहेत. मात्र, आता सोशल मीडिया (Social Media) आणि यूट्यूबवर प्रचंड फॉलोअर्स असलेल्या लोकांना ट्वीट आणि व्हिडीओंद्वारे स्टॉकचा प्रचार करण्यासाठी पैसे दिले जात आहेत. गेल्या काही महिन्यांत अशी अनेक प्रकरणे समोर आली आहेत ज्यांनी माध्यमांचे लक्ष वेधून घेतले आहे
आपले म्हणणे मांडताना ते सुशिक्षित आणि अविरतपणे बरोबर असल्यासारखे मांडायला तयार असलेल्या तथाकथित तज्ञांची कमी नाही. गुंतवणूक कंपन्यांसाठी काम करणार्‍या स्टॉक विश्लेषक आणि सहसा कंपनी आणि ते व्यापत असलेल्या उद्योगाबद्दल त्यांची ठोस पकड असते. दुसऱ्या शब्दांत, जरी ते मत मांडण्यास पात्र असले तरी ही ते चुकीचे असू शकतात.
सामान्यतः, सरकार-समर्थित स्त्रोत आणि ना-नफा संस्था हे सामान्य गुंतवणूक सल्ला किंवा मार्गदर्शनासाठी प्रारंभ करण्यासाठी एक चांगले ठिकाण आहे. योग्य मार्गदर्शनासाठी तुम्ही एका पेक्षा अधिक आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला देखील घेऊ शकता.
लक्षात ठेवा – सर्वात अनुभवी आणि यशस्वी गुंतवणूकदार देखील भविष्याचा अंदाज लावू शकत नाही. जर एखादा गुंतवणूक सल्लागार तुमच्या गुंतवणुकीवर विशिष्ट परताव्याची हमी (गॅरेंटेड रिटर्न ) देत असेल, तर त्यावर लाल काट मारा, तो धोक्याचा असू शकतो.
भावनिक गुंतवणुकदार बनणे
तुमची शेअर बाजारातील गुंतवणूक आवेग, भीती किंवा लोभ यांच्यामुळे होऊ देऊ नका. भावनांमुळे तर्कहीन निर्णय होऊ शकतात. उदाहरणार्थ, भीतीसारखी भावना तुम्हाला मंदीच्या थोड्याशा इशार्‍यावर तुमचे स्टॉक विकायला लावू शकते. यामुळे तुम्ही नफा मिळवण्याच्या संधी गमावू शकता. दुसरीकडे, लोभामुळे तुम्हाला शक्य तितक्या जास्त किमतीला इक्विटी खरेदी करायला लावता येईल, पुन्हा संभाव्य नफा गमावला जाईल. म्हणूनच तुमचे ट्रेडिंग धोरण तयार करणे आणि त्यावर टिकून राहणे महत्त्वाचे आहे. भावनांपेक्षा बाजार संशोधन आणि विश्लेषणावर आधारित निर्णय. इक्विटीमध्ये दीर्घकालीन यश हे संयम आणि शिस्तीवर अवलंबून असते. प्रतिष्ठित ब्रोकर किंवा तज्ज्ञांकडून सल्ला घेतल्यास तुम्हाला शक्तिशाली ऑनलाइन ट्रेडिंग प्लॅटफॉर्म आणि भावनाविरहित, माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यासाठी आवश्यक असलेल्या सर्व साधनांमध्ये प्रवेश मिळू शकतो.
हे ही वाचा : “स्टॉक मार्केट” – संकल्पना व 50 शब्दावली
जोखीम-ते-लाभ / रिस्क-टू-रिवॉर्डचा अंदाज न लावणे
आज शेअर मार्केटमध्ये वेळ, आणि मेहनत योग्य आहे की नाही हे जाणून घेण्यास हे मदत करते. सोप्या भाषेत, मार्केटमध्ये तुम्ही जोखीम पत्करलेला प्रत्येक रुपया तुम्हाला मिळू शकणारे संभाव्य बक्षीस आहे. नफा किंवा परताव्याची तुलना करण्याचा हा एक चांगला मार्ग आहे आणि जोखीम गुंतवणूकदारांनी घेणे आवश्यक आहे. जोखीम विरुद्ध बक्षीस प्रमाण तुम्हाला तुमचे पैसे व्यवस्थापित करण्यात मदत करते. कोणतेही पाऊल उचलण्याआधी तुम्ही गुंतवणुकीच्या व्यवहार्य तेचे विश्लेषण करू शकता.
पोर्टफोलिओ मध्ये वैविध्य न आणणे
तुमच्या पोर्टफोलिओ मध्ये अजिबात वैविध्य न आणल्यास परतावा कमी होऊ शकतो. शिवाय, विविधीकरण चुकीच्या पद्धतीने केले जाऊ शकते. उदाहरणार्थ, एकाच क्षेत्रातील अनेक स्टॉकमध्ये गुंतवणूक करणे ही सर्वोत्तम कल्पना असू शकत नाही. तुमची गुंतवणूक अशा क्षेत्रांमध्ये करा की एखाद्याच्या कमी कामगिरीची भरपाई दुसऱ्या क्षेत्राच्या उत्कृष्ट कामगिरी द्वारे करता येईल. तसेच, तुमचा पोर्टफोलिओ आटोपशीर पातळीवर ठेवा आणि तुमचे होल्डिंग समजून घ्या.
जसे सर्व अंडी एका टोपलीत टाकणे भयानक आहे. याचे कारण म्हणजे इक्विटी, सोने आणि म्युच्युअल फंडांमध्ये वैयक्तिक जोखीम सहन करण्याची क्षमता आणि मार्ग आहेत. आपण एकाच वेळी सर्वकाही गमावू शकता आणि कोणतेही पर्याय शिल्लक नाहीत. त्यामुळे स्टॉक्स व्यतिरिक्त, गोल्ड ETF मध्येही गुंतवणूक करण्याचा विचार करा. स्टॉक मार्केटमध्ये विविधता आणण्यासाठी, किमान 20 कंपन्यांचा विचार करणे आवश्यक आहे ज्यांच्या स्टॉक आणि बाँड्सवरील परतावा ऐतिहासिकदृष्ट्या मंदीमुळे प्रभावित झाला नाही. डायव्हर्सिफिकेशन म्हणजे तुमचे पैसे अनेक उद्योग आणि क्षेत्रांमधील स्टॉक्समध्ये गुंतवणे. तुमचे सर्व पैसे एका क्षेत्रातील स्टॉकमध्ये ठेवण्याऐवजी वेगवेगळ्या क्षेत्रातील कंपन्यांमध्ये ठेवा.
.सामान्य नियमानुसार, कोणत्याही एका वर्गात / क्षेत्रांत गुंतवणुकीच्या ५% ते १०% पेक्षा जास्त वाटप करू नका. अनपेक्षित घटनांनी होणारे नुकसान टाळण्यासाठी एक मार्ग आहे तो म्हणजे ज्याने सगळेच कोलमोडून पडेल अशी घटना टाळणे. ज्याला इंग्रजीमध्ये ‘सिंगल पॉइंट ऑफ फेल्युअर’ म्हणतात. हे बिंदू टाळता आले पाहिजे. यासाठी एक सर्वसाधारण नियम लक्षात ठेवायला हवा. जे तुटणार आहे ते शेवटी कधी ना कधीतरी तुटणारच आहे. त्यामुळे जर एकाच गोष्टीवर सगळं अवलंबून असेल आणि जर ती तुटली तर मात्र आपत्ती कोसळणार हे निश्चित. या संदर्भात तो ‘सिंगल पॉइंट ऑफ फेल्युअर’ असतो.
पोर्टफोलिओ डायव्हर्सिफिकेशन वरील “बचत मित्र” चा हा व्हिडीओ बघा
व्यापाऱ्याची मानसिकता व प्लेजिंगचा मोह
व्यापार्‍याच्या मानसिकतेने जर तुम्ही शेअर बाजारात पैसे गुंतवले तर ती मोठी चूक ठरू शकते. व्यापारी सहसा स्टॉक विकत घेतात आणि मर्यादित कालावधीसाठी ठेवतात आणि नंतर नफ्यात विकतात. दुसरीकडे गुंतवणूकदार म्हणून तुम्ही दीर्घ मुदतीनुसार गुंतवणूक करावी. बाजारातील अस्थिरतेनुसार त्यांचे भांडवल वाचवण्यासाठी व्यापारी काही वेळा त्यांचे होल्डिंग तोट्यात विकतात.
शेअर बाजारात रिटेल गुंतवणूकदारास पूर्वी ब्रोकरद्वारे अतिरिक्त मार्जिन दिले जात असे. यावर डिलिव्हरी, इंट्रा डे ट्रेड करता येत असे. परंतु सेबीच्या नवीन नियमानुसार ब्रोकरद्वारे अतिरिक्त मार्जिन फक्त शेअर्स प्लेज ठेवूनच घेता येते.
प्लेजिंग म्हणजे जसे सोने गहाण ठेवून आपण कर्ज घेतो तसे आपल्याकडील असलेले शेअर्स ब्रोकरच्या माध्यमातून गहाण ठेवून ट्रेडिंगसाठी अतिरिक्त रकमेचे मार्जिन मिळविणे म्हणजे प्लेजिंग. डिलिव्हरी ट्रेडसाठी या मार्जिनचा वापर मात्र करता येत नाही.
जी रक्कम अतिरिक्त मिळते ती आपली स्वतःची नसते. उधार म्हणून मिळालेली असते. जर इंट्रा डेमध्ये तोटा झाला तर तितकी रक्कम भरावी लागते. तोटा भरून काढण्यासाठी पुन्हा इंट्रा डे व्यवहार या चक्रात अडकण्याची मोठी शक्यता असते. जर तोटा झाला आणि तो भरण्यासाठी पैसे नसतील तर खात्यातील शेअर्स विकून पैसे भरावे लागतात. शेअर्स विकताना ते तोट्यात असतील तर अधिक नुकसान होते.
पूर्वीपासून आपल्याकडे एक म्हण आहे. ‘अंथरूण पाहून पाय पसरावे’. या म्हणीनुसार आपल्याकडे जितके पैसे आहेत तितकेच ट्रेडिंगसाठी लावावेत.
सुजाण गुंतवणूकदाराने दीर्घकालीन गुंतवणुकीवर भर द्यावा आणि मार्जिन घेऊन ट्रेड करण्याचे टाळावे. यातच खरी अर्थ ‘बाजार’ नीती आहे.
लक्षात ठेवा
चुका हा गुंतवणूक प्रक्रियेचा भाग आहे. चुका काय आहेत, तुम्ही त्या केव्हा करत आहात आणि त्या कशा टाळायच्या हे जाणून घेणे तुम्हाला यशस्वी गुंतवणूकदार होण्यास मदत करेल. वरील चुका टाळण्यासाठी, एक विचारपूर्वक, पद्धतशीर योजना तयार करा आणि तीची अंमलबजावणी करा. जर तुम्हाला काही जोखमीचे काम करायचे असेल तर काही पैसे बाजूला ठेवा जे तुम्ही गमावण्यास पूर्णपणे तयार आहात.
जेवढा स्वतः बद्दल कमी बडे जाव पणा तेवढेच जास्त धन. बचत म्हणजे, तुमचा बडेजाव पणा आणि तुमच्या उत्पन्नातील फरक. धन म्हणजे तुम्हाला न दिसणारी संपत्ती. आजचा मोह आवरला तर धनाची वृद्धी होते, जी तुम्हाला तुमच्या भविष्यात इच्छा, आकांक्षा पूर्ण करण्यास मदत करते. तुम्ही कितीही कमवा, पण जर तुम्ही तुमच्या खर्चावर आज लगाम नाही, लावू शकलात तर तुमच्याकडे कधीच धन जमा होणार नाही. पैशाचे नियोजन अशा पद्धतीने करा की रात्री निवांतपणे तुम्ही निद्राधीन होऊ शकाल.
चुकांसाठी जागा सोडण्यास विसरू नका. तुम्हाला भविष्यात जे होऊ शकते. आणि जे होण्याची गरज तुम्हाला भासते यातील फरक तुम्हाला टिकाव धरण्याची शक्ती देते. “रूम फॉर एरर” एखाद्या पारंपारिक संरक्षण व्यवस्थे सारखे भासते की, पण ती सोडलेली जागा तुम्हाला त्या खेळात ठेवते (तुम्ही त्यातून बाहेर फेकले जात नाही.) आणि त्याची किंमत ती अनेक पटीने भरून काढते. टोकाचे आर्थिक निर्णय घेणे टाळा. प्रत्येकाची इच्छा आकांक्षा या वेळेनुसार बदलत असतात आणि जेवढे तुमचे भूतकाळातील निर्णय टोकाचे असातात तेवढा त्रास तुमच्या नशिबी येतोच.
इक्विटीमध्ये गुंतवणूक करणे कदाचित केकवॉक असू शकत नाही. पण तो चिंता निर्माण करणारा अनुभव असण्याची ही गरज नाही. मार्केट कसे कार्य करते, शेअर्सच्या किमती कशा हलवतात आणि योग्य ब्रोकर शोधणे या सर्व गोष्टी जाणून घेतल्याने जग बदलू शकते. तसेच, दीर्घकालीन दृष्टीकोन ठेवा आणि २०२३ मध्ये गुंतवणुकीसाठी कंपनी निवडण्यापूर्वी पूर्ण तपासणी करा.
या मार्गदर्शक तत्त्वांचे अनुसरण करा, आणि दीर्घ मुदतीत अनेक आनंदी परतावा देणारा पोर्टफोलिओ तयार करण्याच्या मार्गावर तुम्ही जाऊ शकता.
जे जे आपणासी ठावे।
ते ते इतरांसी सांगावे।
शहाणे करून सोडावे।
सकळ जण।।
अस्वीकरण:- इतरांवर अवलंबून राहण्यापेक्षा किंवा परिस्थितीवर दोष न ठेवता, लोकांनी त्यांची कौशल्ये अधिक धारदार करावी, सुधारावी आणि लोकांना प्रोत्साहित करण्यासाठी ही पोस्ट येथे शेअर केली जात आहे.
